Motorin Nedir ve Özellileri

MOTORİN

1. Tanımı

Dizel motorlarında kullanılan, ham petrolün 200-380
0C dereceler arasında damıtılmasında elde edilen, özgül ağırlığı 0,89 kg/dm3
olan bir yakıttır. Yapısındaki HC’lerda karbon sayısı 8 ile 16 arasıda
değişmektedir. HC’lerin dışında % 1 kükürt, % 0,02 kül miktarına ve çok az
azota müsaade edilir. Motorinlerin en düşük setan sayısı 40 olmalıdır.

Günümüzde üç farklı motorin kullanılmaktadır.
Bunlar Nu.1-D numaralı motorin, Nu.2-D numaralı motorin ve Nu.3-D numaralı
motorindir.

Nu.1-D, petrolün damıtılması ile elde edilen ve
değişik hızlarda çalışan dizel motorlarında kullanılan dizel yakıtıdır.

Nu.2-D, petrolün damıtılması ve kraking
ürünlerinden elde edilir. Nu.1-D’ye göre buharlaşması daha düşüktür ve daha
düşük hızlı ağır hizmet ve endüstri motorlarında kullanılır.

Nu.3-D, damıtma, kraking ve bazı atıklardan oluşur.
Düşük veya orta hızlı dizel motorlarında kullanılır.

ARAŞTIRMA

Motorin petrolün bulunması ve rafineri işlemlerinin
başlamasından hemen sonra kullanılmaya başlanmıştır. Benzinli motorlardaki
verim ve benzinin fiyatı, daha ucuz ve daha verimli bir motor geliştirilmesini
teşvik etmiştir. Geliştirilen dizel motorlarında yakıt olarak motorin
kullanmışlardır.

Vuruntu dayanımı

Dizel motorlarda kızgın hava üzerine püskürtülen
yakıtın tutuşma gecikmesinin düşük olması istenir. Tutuşma gecikmesi uzun
olursa silindirde yakıt miktarı artacağından yanma daha şiddetli olur. Bu
istenmeyen yüksek basınç dalgalarına ve sıcaklıklara neden olacağından motora
zararlıdır. Tutuşma gecikmesi, motorinin setan sayısı ile ilişkilidir. Setan
sayısı yüksek olursa tutuşma gecikmesi düşmekte, setan sayısı düşük olursa
tutuşma gecikmesi artmaktadır. Setan sayısının artması is oluşumunu da
artırdığından setan sayısı üst sınırı 70 alt sınırı 40 olarak belirlenmiştir.
Dizel yakıtlarında dizel indeksi de setan sayısının belirtilmesinde kullanılan
bir sayıdır.

 Buharlaşma

Soğuk havalarda ilk hareket için buharlaşma iyidir.
Fakat buharlaşma kendiliğinden tutuşma özelliğini kötüleştirir. Optimum bir
değer tespit edilmeli ve bu değeri sağlayacak bileşenler içeren dizel
kullanılmalıdır.

 Viskozite

Sıvıların akmaya karşı gösterdiği dirence viskozite
denmektedir. Motorinde viskozite önemli bir parametredir. Çok yüksek viskozite,
pompalama işini zorlaştıracağı gibi püskürtme sonrası taneciklerini iri
olmasına neden olacağından tutuşma gecikmesini artırır. Ayrıca is miktarı da
artar. Düşük viskozite ise iyi bir atomizasyon sağlamakla birlikte,
sızdırmazlık sorunlarına ve pompa elemanlarının aşıntısına sebep olur.

 Korozyon

Motorinin hem kendisinin, hem de yanma sonu
ürünlerinin korozyona sebep olmayacak özelliklerde olması istenmektedir. Kükürt
miktarı, yanma sonunda korozyon etkisine sahip asitler oluşturduğundan mümkün
olduğunca düşük olmalıdır. Yakıtta bulunan tuzlu suyunda korozyon etkisi
vardır.

 İs miktarı

Motorin, yanma sonu ürünleri bakımından benzinden
çok daha yüksek is ve kül ihtiva etmektedir. İs miktarını minimum düzeylerde
tutmak için setan sayısının 70’in altında tutulması gerekirken, 40’ın altındaki
setan sayısı da yanmayı kötüleştirerek kül ve is miktarının artmasına neden
olmaktadır. Burada HC’lerin yanma sonucu kül ve is bırakmadan yandığı dikkate
alınırsa motorinin içindeki istenmeyen fakat bulunan madenî tuzların kül ve iş
bırakmada etkili olduğu görülmüştür.

 Çinkoya karşı aktivite

Motorin, çinko ile bileşik oluşturma
temayülündedir. Çinko ile oluşturacağı bileşikler korozyon etkisine sahiptir.
Özellikle çinko ihtiva eden çelik depolarda saklanırken çinko ile reaksiyona
girmemesi için çinko aktivitesi mümkün olduğunca düşük olmalıdır.

 Akma noktası

Sıvıların akıcılıklarını kaybetmeye başladıkları
sıcaklığa akma noktası denir. Motorinin akma noktası çalışma şartlarında
donmayı engelleyecek ve akma kabiliyetini kaybettirmeyecek düzeyde olmalıdır.
Ülkemizde kullanılan motorine mazot ismi verilmektedir. Hâlbuki mazot daha
düşük devirli dizel motorlarının yakıtı olarak kullanılır. Motorinin donma
noktası -10 °C iken benzinin donma noktası -65 °C’dir.

 Alevlenme tehlikesi

Motorin, benzine nispeten daha düşük sıcaklıklarda
tutuşma kabiliyetine sahip olmasına rağmen buharlaşma özelliği daha düşük
olduğu için alevlenme tehlikesi de daha düşüktür. Motorinin alevlenmesi için
sıcak bir yüzey gerekirken benzinin alevlenmesi buhar tabakasının kıvılcım ile
teması sonucu oluşur.

4. Motorine Katılan Katıklar

Motorinlerde, yakıt sistemi elemanlarının
temizlenmesini sağlamak amacıyla temizleyici karışımlar, yakıt içindeki suyun
dağıtılmasını sağlayıcı katkılar, setan sayısını artırıcı katkı maddeleri, kış
aylarında motorinin donmasını engelleyici antifrizler ve enjektörler ile yakıt
pompasını temizleyici katkı maddeleri kullanılmaktadır.

Dizel motorlarının vuruntu özellikleri, yakıtın
tutuşma kabiliyetine yani setan sayısına bağlıdır.

Tutuşabilirlik, motorinin silindir içinde hava ile
karışarak kendi kendine alev alabilme kabiliyetidir.

Dizel motorlarında kullanılan motorinin tutuşma
kabiliyetinin yüksek olması istenir. Hatırlanacağı gibi benzinin tutuşma
kabiliyetinin düşük olması istenmekte idi. Dizel motorlarının sıkıştırma zamanı
sonunda kızgın hava içine püskürtülen motorinin kendi kendine tutuşması ile
çalıştığını biliyoruz. Dizel motorlarında vuruntu; hava içerisine püskürtülen
yakıtın tutuşma gecikmesinden dolayı birikmesi ve çok miktarda yakıtın aniden
yanması sonucu oluşan yüksek basınç dalgaları ve sıcaklık olarak tanımlanır.

Motorinin tutuşma kabiliyeti, setan sayısına bağlı
olarak değişmektedir. Setan sayısındaki artış tutuşma gecikmesini (TG)
azaltmakta, düşük setan sayısı ise tutuşma gecikmesini artırarak dizel
vuruntusuna neden olmaktadır.