Hepimiz yanlış kararlar verebiliriz. Fakat gençlik yıllarımızda verdiğimiz kararlar, ve bu kararlardan dolayı pişmanlık duymak daha fazladır. Nedeni: Beynimizde karar vermeyi kontrol eden alanların yetişkinliğe kadar yeterince gelişim gösteremez. Bu yüzden karar verme, dürtü kontrolü, duygusal tepkiler ve dolaylı düşünmeden sorumlu ‘’Prefrontal lob’’ 20’li yaşların ortalarına kadar gelişimini tamamlayamaz. Dolayısıyla hatalı seçimler yapmamıza neden olabiliyor. Bu seçimlerimizin sonuçlarını gözönünde bulundurma yeteneği henüz tam gelişmemiştir.
Beynimizin yönetim merkezi olan ‘’prefrontal lob’’ beynin beyni denildiği gibi, beynin kıymetlisi olarak da anılır. Dikkatimizi kontrol altına almamızı sağlar. Prefrontal lob insandaki gelişmiş zekanın, yerleşim yeri olarak bilinir. Bizdeki prefrontal lob alanlarının maymunlara göre çok daha belirgin olması bu özelliğin iki tür arasındaki en önemli farkı oluşturmasıdır. Zira prefrontal lobun zarar görmesi, zedelenmesi zihnimize ağır derecede zarar verebilir. Örneğin; sorunları çözme yetenekleri, sıralı olarak ödevleri biraraya getirememe, saldırganlık düzeylerinde uyumsuzluk, konuşurken konuşulanları anlamlandıramama gibi günlük hayatı yaşayamayacak hale gelebilir.
Prefrontal lobun önemi:
– Dikkati yoğunlaşma, odaklanma, sabır kontrolü sağlama
– Bilginin işlenmesi
– Zaman yönetiminde, yürütücü işlevlerde
– Yargılamada
– Zihinsel esneklik ve problem çözmede
– Dürtü kontrolünde
– Kişiliğimizin gelişmesinde
büyük öneme sahiptir.
İyi çalışan prefrontal lobunuz varsa arkadaşlarınızla veya eşinizle tartışmayı, kolaylıkla tatlıya bağlayabilirsiniz. Çalışmıyorsa? Frontal lobu çalışmayan, işi son ana bırakır. Zaman darlığı yaşar, aşırı strese girer. Davranış ve amaçlarını tecrübelerine göre değil, anlık düşüncelerine göre gerçekleştirir. Bu sebeple sık hata yapar. Günlük hayatın düzeni ve iç görüsü bozulur. Sonradan reddettiği işleri yapar, tepkilerini kontrol edemez, aşırıya kaçar. Konuşurken ve dinlerken anlık boşluklar hisseder bu da iletişim sıkıntılarını doğurur.
Kuyrukta bekleyemeyen sabırsız kişiye öndeki yerini veriyorsa sabırsız olanın prefrontal lob sıkıntısı, sırasını veren kişideyse iyi çalışan bir prefrontal lob vardır.
Gerçeklerle hayalleri buluşturabilen beynin yetenekli yardımcısı frontal lobta hasara yol açan beyin patolojileri sosyal uyum ve kişilikte belirgin değişikliğe yol açabilir. Bu bölgeye özellikle çocukluk ve ilk gençlik döneminde darbe alan kişilerde ileriki yıllarda doğru yanlış kavramlarında çelişmeler gözlenmiş olup ne yazık ki böyle örnekler günümüzde hızlı artış göstermektedir.
Frontal lobun verimliliğini artırmak için ebeveynlere 5 görev:
1- Çocuğun sözel zekası desteklenmeli. Bunun için evde hitabet, sunum denemeleri yapılabilir.
2- Çocuğa evet/hayır seçenekleri yerine daha alternatifli yaklaşım sunulabilir.
3- Çocuğu baskı içinde hissettirmemeli. Bu çocukların ve gençlerin hata yapma olasılığını arttırır.
4- Ebeveynlerin eğitimi, terbiye eğitimini vermeleri 20’ li yaş ortalarına kadar sürdürmeleri gereklidir.
5- Çocuğa gerekli olgunlukta, belirli alanlarda kendini çok iyi ifade eden bir idol yönlendirmesi yapılabilir.Özellikle yönlendirmenin etkisinin 12-17 yaş aralığında da etkisinin sürdürmesinin devam ettirilmesi gerekmektedir. Çünkü bu yaş aralığı 20’lerin ortasına kadar psikolojik olgunlaşmada az olduğunu göstermektedir.
Referanslar:
Hall J, Tıbbi Fizyoloji: Lobların Asosiyasyon Alanları, s. 739, 2017.
Genç beyin dergisi: Ağustos 2018 sayısı, s. 130- 134.
Gerrig R, Psikoloji ve Yaşam: Davranışın ve Evrimin Biyolojik Temelleri, s. 74-76.
Khan Academy, Duygular: Serebral Yarım Küreler ve Prefrontal Korteks.